Podczas projektowania budynków i ich wyposażenia należy zwrócić uwagę nie tylko na funkcjonalność i komfort użytkowników, ale przede wszystkim bezpieczeństwo, również pod względem ochrony przeciwpożarowej. Zabezpieczenia pożarowe muszą znaleźć się w każdym budynku użytkowym. Jednym z podstawowych rozwiązań jest wentylacja pożarowa, która pozwala na szybką i bezpieczną ewakuację osób w sytuacji zagrożenia na wypadek pożaru.
Wentylacja pożarowa – co to jest?
Wentylacja pożarowa to instalacja techniczna służąca skutecznemu usuwaniu dymu i ciepła, które powstają podczas pożaru. Okazuje się, że w czasie pożaru w obiektach budowlanych największe zagrożenie dla ratowników i osób ewakuujących się z budynku objętego ogniem stanowią dym oraz gazy pożarowe. Ze względu na swój toksyczny charakter odpowiadają one nawet za 80% wypadków śmiertelnych podczas pożarów. Wskazać tutaj trzeba m.in. na cyjanowodór, który po kilku minutach ogranicza stężenie tlenu poniżej 10 proc.
Właściwie zaprojektowana wentylacja pożarowa minimalizuje zagrożenie rozprzestrzeniania się dymu i ciepła na kondygnacjach w budynkach wielokondygnacyjnych, które nie są objęte pożarem. Zapewnia także oddymianie dróg ewakuacyjnych i klatek schodowych, obniża temperaturę w pomieszczeniu i doprowadza powietrze z zewnątrz. Odpowiednio zaprojektowany system wentylacji pożarowej jest bezpieczny dla osób odciętych przez ogień, które znajdują się na kondygnacjach powyżej wystąpienia pożaru, jak również zapewnia bezpieczną drogę dotarcia ratowników i strażaków do strefy objętej pożarem.
Dlatego wentylacja pożarowa to ważny system ochrony użytkowników w budynkach mieszkalnych, przemysłowych oraz obiektach użyteczności publicznej. Odporność na ogień systemu wentylacji pożarowej powinna wynosić przynajmniej ok. 2 godzin. Wyróżnia się dwie zasady działania wentylacji pożarowej w budynkach – grawitacyjną i mechaniczną. Znacznie skuteczniejszą – i droższą – jest wentylacja mechaniczna w formie oddymiania ze zmiennym nawiewem mechanicznym lub różnicowania ciśnienia.
Systemy wentylacji pożarowej – oddymianie, kontrola dymu i ciepła, oczyszczanie z dymu
W każdym budynku znajduje się inny układ pomieszczeń, mają one również różne przeznaczenie. W związku z tym system wentylacji pożarowej wymaga wdrożenia różnych rozwiązań, które muszą ze sobą współpracować i neutralizować zagrożenie w razie wystąpienia pożaru. W ogólnym podziale systemów wentylacji pożarowej wyróżnia się następujące rozwiązania:
- Wentylacja oddymiająca – system zapewniający drożność dróg ewakuacyjnych, który ma na celu usuwanie dymu gromadzącego się bezpośrednio pod stropem. System wentylacji oddymiającej musi mieć stały dopływ powietrza z zewnątrz i zapewniać usuwanie dymu w taki sposób, aby zapobiegać zadymieniu pomieszczeń i dróg ewakuacyjnych. Wentylację oddymiającą stosuje się m.in. w podziemnych parkingach oraz w poziomych drogach ewakuacyjnych.
- Kontrola dymu i ciepła – systemy wentylacji strumieniowej stworzone w taki sposób, aby dym jak najkrótszą drogą został usunięty z przestrzeni (m.in. garaże, przejazdy w garażach zamkniętych), co ułatwia dostęp do źródła ciepła dla ratowników.
- Oczyszczanie z dymu – systemy usuwania dymu i mieszania go z powietrzem kompensacyjnym. Zmniejsza to temperaturę i toksyczność dymu pożarowego. To systemy projektowane w niewielkich strefach pożarowych w garażach budynków mieszkalnych i produkcyjnych o powierzchni do 3000 mkw. Może to być system wentylacji przewodowej (wydajność oczyszczania na poziomie 50 000 – 60 000 m³/godzinę) lub strumieniowej (160 000 – 200 000 m³/godzinę).
Odrębną kategorię stanowią systemy do zabezpieczenia dróg ewakuacji w przypadku pożaru, w których wykorzystuje się dwa rozwiązania – systemy zabezpieczające przed zadymieniem oraz systemy zapobiegające zadymieniu.
Jak wybrać odpowiednie systemy wentylacji pożarowej?
Wybór odpowiedniego systemu wentylacji pożarowej jest różny w zależności od rodzaju budynku, jego przeznaczenia, wielkości, układu pomieszczeń i rodzaju zagrożenia:
- zagrożenie toksyczne – zależne od rodzaju i intensywności spalanego materiału;
- zagrożenie pożarowe – zależne od kontaktu z ogniem i temperatury dymu.
Największe zagrożenie stanowi toksyczny, trujący i ciemny dym, który ogranicza widoczność na drogach ewakuacyjnych. Systemy wentylacji muszą być również zgodne z obowiązującymi przepisami (m.in. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych budynków, norma PN-EN 12101-6:2007, wytyczne CNBOP-PIB, instrukcje ITB). Dlatego projektowaniem systemów wentylacji pożarowej w budynku powinien zająć się fachowy i doświadczony podmiot, który dobranie odpowiednich rozwiązań poprzedzi analizą budynku (m.in. przepływ i kierunek ruchu strumieni powietrza) oraz weźmie pod uwagę inne zjawiska występujące podczas pożaru (m.in. charakterystyka dymu, moc źródła pożaru, wahania ciśnienia i temperatury).
